Thánh Phanxicô Xaviê Hà Trọng Mậu (1790-1839) - Các Thánh Tử Vì Đạo tại Việt Nam

Phanxicô Xaviê Hà Trọng Mậu, Dòng Ba Ða Minh, thầy giảng, sanh năm 1790 tại Kẻ Ðiều, Thái Bình, chết ngày 19 tháng 12 năm 1839 tại Cổ Mễ, bị xử giảo (thắt cổ) chết cùng với 4 bạn hữu gồm Stephanô Vinh và Ðaminh Uy, ngày 27.5.1900, Đức Giáo Hoàng Lêo XIII đã suy tôn 5 vị anh hùng tử đạo gồm Phanxicô Xavie Hà trọng Mậu, Đaminh Bùi văn Úy, Augustinô Nguyễn văn Mới, Tôma Nguyễn văn Đệ và Stêphanô Nguyễn văn Vinh lên bậc Chân Phước, ngày 19.6.1988 Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II tôn phong các vị lên bậc hiển thánh, ngày Lễ kính vào 19 tháng 12.

Phanxicô Xavie Hà Trọng Mậu, thầy giảng, sanh năm 1790 tại làng Kẻ Diền, tỉnh Thái Bình, khi bị bắt và được vị tổng đốc đề nghị làm quan triều đình để đổi lấy sự sống thì không một chút do dự, thầy trả lời "Tôi không ham quyền, tôi chỉ muốn chết vì đạo", lúc cha Phêrô Tự bị bắt, thầy Mậu đang coi họ Nội thuộc xứ Kẻ Mốt, hay tin cha Tự và thầy Úy bị đưa về Lương Tài, thầy đến đó nghe ngóng tin tức nhưng bị bắt do người chủ nhà cất giữ mật báo quan, khi bị đưa đến dinh quan Lương Tài, thầy xưng là môn đệ thân tín của cha Tự dù cha khuyên nên giấu danh tính để trốn thoát, thầy vẫn xin cha nhận mình là môn sinh để cùng tử đạo.

Phanxicô Xaviê Hà Trọng Mậu kể từ khi cha Tự và ông trùm Cảnh bị xử trảm, trở thành cột trụ nâng đỡ 4 người còn lại là thầy Úy, các anh Mới, Vinh và Đệ, thầy nhắc anh em sống huynh đệ, an ủi giúp đỡ lẫn nhau, đại diện mọi người viết thơ ra ngoài hoặc trả lời các quan, động viên mọi người hăng hái làm việc tông đồ ngay trong tù, theo hồ sơ phong thánh của cha Huấn, thầy Mậu dạy giáo lý cho tù nhân, rửa tội được 44 người trong đó có tử tội Hưng mới học đạo 1 tháng xin quan hoãn xử án để rửa tội rồi vui vẻ ra pháp trường, khi quan bảo ai chết vì không bước qua thập tự là ngu si không thương cha mẹ, thầy nói ngay cả cha mẹ cũng nhờ quyền năng Chúa mà có, khi nghe bản án xử tử thầy đáp mong về với Chúa như nai mong tìm suối, xin quan thi hành án của vua.

Lời An Ủi Ấm Lòng

Sau một tháng tra khảo vô hiệu, ngày 27/7/1838, quan tỉnh Bắc Ninh đệ án lên xin xử giáo cha Tự và ông Cảnh, còn Phanxicô Xaviê Hà Trọng Mậu cho là nhẹ dạ nên xin đánh roi rồi phát lưu, theo luật thời đó chỉ phát lưu những kẻ a dua chứ không xử tử, nhưng vua Minh Mạng cho rằng tội theo đạo Gia Tô nặng hơn nên quyết định xử trảm hai vị trên ngay lập tức, còn Phanxicô Xaviê Hà Trọng Mậu sẽ bị xử giảo nếu không thay đổi ý kiến sau một năm.

Ngày 5/9/1838, khi hay tin cha Tự và ông Cảnh bị xử trảm, Phanxicô Xaviê Hà Trọng Mậu trong tù rất buồn bã nhớ thương, thầy Mậu kêu gọi anh em cùng đọc kinh, an ủi và ôn lại lời dạy của cha, 3 đêm liền trong lúc cầu nguyện, các thầy cho biết thấy hình ảnh cha Tự hiện về an ủi, nói các con sẽ còn được chết vì đạo nhưng phải trải qua thử thách để xứng đáng, dù đó chỉ là giấc mơ hay thực sự là lời cha gửi gắm, từ đó các ngài vượt qua nỗi buồn, can đảm sống gương mẫu ngay trong tù ngục.

Tuyên Khấn Trong Ngục Tù

Phanxicô Xaviê Hà Trọng Mậu cùng 4 vị khác trước đó đã mặc áo dòng ba Thánh Đa Minh nhưng chưa khấn, ấn tượng sâu sắc đối với anh là lời cha Tự nói về chiếc áo dòng trong ngày lãnh phúc tử đạo; thầy Mậu viết thơ xin cha Huấn thuộc dòng Đa Minh cho phép các thầy khấn dòng mặc dù không thể giữ chay đầy đủ, vì không thể đọc lời khấn trước mặt cha nên xin coi những dòng thơ đó như lời tuyên khấn thực sự trước mặt cha, thể hiện niềm khao khát được hiệp thông trọn vẹn với dòng.

"Để tôn vinh và ngợi khen Thiên chúa toàn năng, Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần, chúng con là Phanxicô, Đaminh, Augustinô, Tôma và Stêphanô, trước mặt cha Huấn, đại diện cha Hermosilla, giám đốc dòng ba hãm mình Thánh Đaminh chúng con xin hứa và ước ao giữ lề luật và tập tục của dòng cho đến chết.”

Năm anh em sau khi được nối kết với dòng Đa Minh đã tích cực hơn trong việc truyền giáo ngay trong tù, dưới sự điều hành của thầy Mậu, các vị chia nhau tiếp xúc với các bạn tù giới thiệu cho họ về Chúa, giảng dạy giáo lý rồi đưa đến thầy Mậu rửa tội, ít nhất đã rửa tội được 44 người; ngục tù giờ đây trở thành nơi vang lên những lời cầu nguyện, ca tụng Chúa và cầu cho mọi người được đầy tràn ơn lành của Ngài, thể hiện lòng nhiệt thành truyền giáo của các vị sau khi được gắn bó với dòng Đa Minh "cho đến chết".

Làm Chứng Trước Quan Quyền

Hơn một năm sau, ngày 19/8/1839, 5 vị bị điệu ra tòa, quan cho đặt thánh giá một bên và dụng cụ tra tấn bên kia, khuyên bỏ đạo để được tha, thầy Mậu thay mặt trả lời các thầy đã quyết tâm trung thành với Chúa và sẵn sàng chịu chết bất cứ cách nào; sau đó cả năm vị quỳ xuống lạy thánh giá, cầu nguyện xin Chúa cứu và phó thác linh hồn, thất vọng trước sự kiên trung đó, quan cho đưa về ngục và nói không thể tha thứ cho nhóm này được vì họ không thèm xin được tha.

Ngày 24/11, 5 vị lại ra tòa và vẫn kiên quyết không chối đạo, thầy Mậu thay mặt nói với quan rằng các ngài chỉ thờ phượng một Thiên Chúa là Cha chung muôn loài, Vua trên các vua, và mong đổ máu để chứng tỏ lòng trung thành yêu mến; ngày 19/12/1839 trước giờ hành quyết, quan cho cơ hội cuối, nếu đi ngang hoặc vòng quanh tượng sẽ được tha, nhưng các vị không mắc lừa, quỳ cầu nguyện và thầy Mậu trích Kinh Thánh nói mong về với Chúa như nai khát mong tìm suối, xin quan thi hành án lệnh của vua; các ngài kiên trung đến cùng.

Biết không thể lung lay được ý chí kiên cường của các vị, quan ra lệnh xử tử với tội danh theo đạo Gia Tô tả đạo và ngoan cố không chịu bước qua thập giá; trên đường đi, các vị tỏ ra hân hoan, thầy Mậu rảo bước dẫn đầu, các anh em theo sau, tươi cười nói với dân chúng rằng họ đang tiến về thiên đàng; tới nơi thi hành án, mỗi người bị trói vào một cọc, rồi bị siết cổ bằng thừng cho đến chết; các giáo hữu đem thi hài về an táng tại các họ đạo, 5 vị hy sinh kiên cường vì đức tin.

Ngày 27/5/1900, Đức Giáo hoàng Lêô XIII đã suy tôn 5 vị Phanxicô Xaviê Hà Trọng Mậu, Đaminh Bùi Văn Úy, Augustinô Nguyễn Văn Mới, Tôma Nguyễn Văn Đệ và Stêphanô Nguyễn Văn Vinh lên bậc Chân phước; sau đó vào ngày 19/6/1988, Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II đã tôn phong các ngài lên bậc hiển thánh.