Thánh Đaminh Bùi Văn Úy (1812-1839) - Các Thánh Tử Vì Đạo tại Việt Nam

Bùi Văn Úy, thầy dòng Đa Minh, sinh năm 1813 ở Tiên Môn, Thái Bình, bị bắt và xử giảo chết ngày 19 tháng 12 năm 1839 tại Cổ Mễ dưới triều vua Minh Mạng vì theo đạo Công giáo cùng với Tôma Đệ; ngày 27 tháng 5 năm 1900, Giáo hoàng Lêô XIII tôn phong ngài lên hàng Chân phước; ngày 19 tháng 6 năm 1988, Giáo hoàng Gioan Phaolô II tôn phong ngài lên bậc Hiển thánh với ngày lễ kính vào ngày 19 tháng 12 hằng năm.

Bùi Văn Úy tuyên bố "Nếu tôi cả gan bước lên thánh giá, thì tôi xúc phạm đến Chúa và bất hiếu với cha mẹ, vì song thân sinh ra tôi, đã dạy tôi trung thành với niềm tin cho đến chết", thể hiện sự trung kiên của ông với truyền thống đức tin Công giáo mà cha mẹ đã dạy dỗ ông từ nhỏ, dù phải hy sinh tính mạng để giữ vững niềm tin ấy trước sự bắt bớ của triều đình.

Bùi Văn Úy sinh năm 1812 tại họ Tiền Môn, làng Kẻ Rèm, Thái Bình, từ nhỏ được gia đình gửi vào ở nhà xứ với cha Tự rồi sau khi học thành thầy giảng luôn hoạt động bên cha Tự tại Kẻ Đanh và Kẻ Mốt (Bắc Ninh) cho đến khi bị bắt năm 26 tuổi; thầy Úy được mọi người đánh giá là người hiền lành, yêu mến Chúa, trợ thủ đắc lực của cha Tự và ước mơ lớn nhất là hy sinh thế mạng cho cha Tự khỏi bị bắt, nên khi đào hầm trú ẩn, thầy tình nguyện ở ngăn ngoài để nếu quan quân đến bắt thì thầy sẽ ra đầu thú để cha Tự thoát.

Ngày 29/6/1838, lính vây làng Kẻ Mốt bắt được thầy Úy cùng cha Tự; cha Tự dự định khai thầy chỉ là giáo hữu để giảm nguy hiểm nhưng thầy nói xin cứ nói thầy là thầy giảng để cùng được phúc tử đạo; một lần quan lừa nói cha Tự đã bỏ đạo nhưng thầy vẫn bình tĩnh trả lời rằng cha tôi không bao giờ làm thế và dù có thế thì tôi cũng không bỏ đ

Mặc dù quan thường xuyên dụ dỗ thầy Úy bước qua thánh giá hay khúc gỗ để thể hiện việc bỏ đạo, nhưng thầy luôn kiên quyết từ chối, thậm chí so sánh hành động đó là giày đạp lên hình ảnh Chúa và cha mẹ; khi bị đe dọa chém đầu, thầy Úy vui mừng reo lên sắp được chém vì đạo nhưng phúc trường sinh chưa đến với người chiến sĩ đức tin kiên cường ấy.

Lời An Ủi Ấm Lòng

Sau một tháng tra khảo vô hiệu, ngày 27/7/1838, quan tỉnh Bắc Ninh đệ án lên xin xử giáo cha Tự và ông Cảnh, còn Đaminh Bùi Văn Úy cho là nhẹ dạ nên xin đánh roi rồi phát lưu, theo luật thời đó chỉ phát lưu những kẻ a dua chứ không xử tử, nhưng vua Minh Mạng cho rằng tội theo đạo Gia Tô nặng hơn nên quyết định xử trảm hai vị trên ngay lập tức, còn Đaminh Bùi Văn Úy sẽ bị xử giảo nếu không thay đổi ý kiến sau một năm.

Ngày 5/9/1838, khi hay tin cha Tự và ông Cảnh bị xử trảm, Đaminh Bùi Văn Úy trong tù rất buồn bã nhớ thương, thầy Mậu kêu gọi anh em cùng đọc kinh, an ủi và ôn lại lời dạy của cha, 3 đêm liền trong lúc cầu nguyện, các thầy cho biết thấy hình ảnh cha Tự hiện về an ủi, nói các con sẽ còn được chết vì đạo nhưng phải trải qua thử thách để xứng đáng, dù đó chỉ là giấc mơ hay thực sự là lời cha gửi gắm, từ đó các ngài vượt qua nỗi buồn, can đảm sống gương mẫu ngay trong tù ngục.

Tuyên Khấn Trong Ngục Tù

Đaminh Bùi Văn Úy cùng 4 vị khác trước đó đã mặc áo dòng ba Thánh Đa Minh nhưng chưa khấn, ấn tượng sâu sắc đối với anh là lời cha Tự nói về chiếc áo dòng trong ngày lãnh phúc tử đạo; thầy Mậu viết thơ xin cha Huấn thuộc dòng Đa Minh cho phép các thầy khấn dòng mặc dù không thể giữ chay đầy đủ, vì không thể đọc lời khấn trước mặt cha nên xin coi những dòng thơ đó như lời tuyên khấn thực sự trước mặt cha, thể hiện niềm khao khát được hiệp thông trọn vẹn với dòng.

"Để tôn vinh và ngợi khen Thiên chúa toàn năng, Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần, chúng con là Phanxicô, Đaminh, Augustinô, Tôma và Stêphanô, trước mặt cha Huấn, đại diện cha Hermosilla, giám đốc dòng ba hãm mình Thánh Đaminh chúng con xin hứa và ước ao giữ lề luật và tập tục của dòng cho đến chết.”

Năm anh em sau khi được nối kết với dòng Đa Minh đã tích cực hơn trong việc truyền giáo ngay trong tù, dưới sự điều hành của thầy Mậu, các vị chia nhau tiếp xúc với các bạn tù giới thiệu cho họ về Chúa, giảng dạy giáo lý rồi đưa đến thầy Mậu rửa tội, ít nhất đã rửa tội được 44 người; ngục tù giờ đây trở thành nơi vang lên những lời cầu nguyện, ca tụng Chúa và cầu cho mọi người được đầy tràn ơn lành của Ngài, thể hiện lòng nhiệt thành truyền giáo của các vị sau khi được gắn bó với dòng Đa Minh "cho đến chết".

Làm Chứng Trước Quan Quyền

Hơn một năm sau, ngày 19/8/1839, 5 vị bị điệu ra tòa, quan cho đặt thánh giá một bên và dụng cụ tra tấn bên kia, khuyên bỏ đạo để được tha, thầy Mậu thay mặt trả lời các thầy đã quyết tâm trung thành với Chúa và sẵn sàng chịu chết bất cứ cách nào; sau đó cả năm vị quỳ xuống lạy thánh giá, cầu nguyện xin Chúa cứu và phó thác linh hồn, thất vọng trước sự kiên trung đó, quan cho đưa về ngục và nói không thể tha thứ cho nhóm này được vì họ không thèm xin được tha.

Ngày 24/11, 5 vị lại ra tòa và vẫn kiên quyết không chối đạo, thầy Mậu thay mặt nói với quan rằng các ngài chỉ thờ phượng một Thiên Chúa là Cha chung muôn loài, Vua trên các vua, và mong đổ máu để chứng tỏ lòng trung thành yêu mến; ngày 19/12/1839 trước giờ hành quyết, quan cho cơ hội cuối, nếu đi ngang hoặc vòng quanh tượng sẽ được tha, nhưng các vị không mắc lừa, quỳ cầu nguyện và thầy Mậu trích Kinh Thánh nói mong về với Chúa như nai khát mong tìm suối, xin quan thi hành án lệnh của vua; các ngài kiên trung đến cùng.

Biết không thể lung lay được ý chí kiên cường của các vị, quan ra lệnh xử tử với tội danh theo đạo Gia Tô tả đạo và ngoan cố không chịu bước qua thập giá; trên đường đi, các vị tỏ ra hân hoan, thầy Mậu rảo bước dẫn đầu, các anh em theo sau, tươi cười nói với dân chúng rằng họ đang tiến về thiên đàng; tới nơi thi hành án, mỗi người bị trói vào một cọc, rồi bị siết cổ bằng thừng cho đến chết; các giáo hữu đem thi hài về an táng tại các họ đạo, 5 vị hy sinh kiên cường vì đức tin.

Ngày 27/5/1900, Đức Giáo hoàng Lêô XIII đã suy tôn 5 vị Phanxicô Xaviê Hà Trọng Mậu, Đaminh Bùi Văn Úy, Augustinô Nguyễn Văn Mới, Tôma Nguyễn Văn Đệ và Stêphanô Nguyễn Văn Vinh lên bậc Chân phước; sau đó vào ngày 19/6/1988, Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II đã tôn phong các ngài lên bậc hiển thánh.