Thánh Stêphanô Nguyễn Văn Vinh (1813-1839) - Các Thánh Tử Vì Đạo tại Việt Nam

Stêphanô Vinh là một trường hợp hy hữu trong các thánh tử đạo Việt Nam, khi bị bắt anh mới chỉ là dự tòng chưa được rửa tội, nhưng với những hiểu biết ít ỏi về đạo, anh đã kiên trì làm chứng cho chân lý; mặc dù chỉ chính thức gia nhập đạo, rồi thành hội viên dòng Ba Đaminh khi đã vô tù, anh vẫn không thua kém ai về lòng can đảm tuyên xưng niềm tin vào Thiên Chúa.

Stêphanô Nguyễn Văn Vinh sinh năm 1813 tại làng Bồ Trang, tỉnh Thái Bình, sống trong một gia đình ngoại giáo rất nghèo, không có miếng đất, phải quanh năm làm thuê làm mướn cho các gia đình ở Kẻ Mốt (Bắc Ninh); trường học duy nhất anh ham thích và theo được là các lớp giáo lý, nơi anh tập đánh vần và học truyền khẩu, đặc biệt anh đem những điều học được ở đó ra thực hành trong cuộc sống, tuy nhiên không rõ vì sao anh chưa được rửa tội; mọi người đều mến thương anh vì anh đơn sơ, chất phác, khỏe mạnh và thật thà, trong công việc luôn chu toàn tốt đẹp, không làm qua loa chiếu lệ, không có gì để chê trách, cho đến khi bị bắt năm 26 tuổi, anh vẫn sống độc thân chưa lập gia đình.

Stêphanô Nguyễn Văn Vinh, khi mới 25 tuổi, ngày 29.6.1838, khi quan quân vây bắt cha Tự ở Kẻ Mốt và bắt mọi người phải đạp qua thánh giá, đã anh dũng nói thẳng với họ rằng: "Tôi thà chết chứ không bao giờ chịu đạp lên thánh giá, vì tôi biết đạo Chúa Giêsu là đạo thật"; vì lời nói đó, quan quân tưởng anh là người trong đạo nên đã bắt anh Vinh và áp giải về trại giam Bắc Ninh cùng với cha Tự, ông Cảnh, thầy Úy, thầy Mậu, anh Mới và anh Đệ; chính tại đây, anh Vinh được làm người Công giáo, trở thành con của Cha thánh Đa Minh, trong suốt hành trình tử đạo, anh là nhân chứng trầm lặng, chỉ đồng tình với các vị khác, gông cùm, xiềng xích và tra tấn không làm anh sa ngã hay thối chí, anh chọn quan thánh Stêphanô để noi theo vị tử đạo đầu tiên của Giáo hội cho đến hơi thở cuối cùng.

Lời An Ủi Ấm Lòng

Sau một tháng tra khảo vô hiệu, ngày 27/7/1838, quan tỉnh Bắc Ninh đệ án lên xin xử giáo cha Tự và ông Cảnh, còn Stêphanô Nguyễn Văn Vinh cho là nhẹ dạ nên xin đánh roi rồi phát lưu, theo luật thời đó chỉ phát lưu những kẻ a dua chứ không xử tử, nhưng vua Minh Mạng cho rằng tội theo đạo Gia Tô nặng hơn nên quyết định xử trảm hai vị trên ngay lập tức, còn Tôma Nguyễn Văn Ðệ sẽ bị xử giảo nếu không thay đổi ý kiến sau một năm.

Ngày 5/9/1838, khi hay tin cha Tự và ông Cảnh bị xử trảm, Stêphanô Nguyễn Văn Vinh trong tù rất buồn bã nhớ thương, thầy Mậu kêu gọi anh em cùng đọc kinh, an ủi và ôn lại lời dạy của cha, 3 đêm liền trong lúc cầu nguyện, các thầy cho biết thấy hình ảnh cha Tự hiện về an ủi, nói các con sẽ còn được chết vì đạo nhưng phải trải qua thử thách để xứng đáng, dù đó chỉ là giấc mơ hay thực sự là lời cha gửi gắm, từ đó các ngài vượt qua nỗi buồn, can đảm sống gương mẫu ngay trong tù ngục.

Tuyên Khấn Trong Ngục Tù

Stêphanô Nguyễn Văn Vinh cùng 4 vị khác trước đó đã mặc áo dòng ba Thánh Đa Minh nhưng chưa khấn, ấn tượng sâu sắc đối với anh là lời cha Tự nói về chiếc áo dòng trong ngày lãnh phúc tử đạo; thầy Mậu viết thơ xin cha Huấn thuộc dòng Đa Minh cho phép các thầy khấn dòng mặc dù không thể giữ chay đầy đủ, vì không thể đọc lời khấn trước mặt cha nên xin coi những dòng thơ đó như lời tuyên khấn thực sự trước mặt cha, thể hiện niềm khao khát được hiệp thông trọn vẹn với dòng.

"Để tôn vinh và ngợi khen Thiên chúa toàn năng, Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần, chúng con là Phanxicô, Đaminh, Augustinô, Tôma và Stêphanô, trước mặt cha Huấn, đại diện cha Hermosilla, giám đốc dòng ba hãm mình Thánh Đaminh chúng con xin hứa và ước ao giữ lề luật và tập tục của dòng cho đến chết.”

Năm anh em sau khi được nối kết với dòng Đa Minh đã tích cực hơn trong việc truyền giáo ngay trong tù, dưới sự điều hành của thầy Mậu, các vị chia nhau tiếp xúc với các bạn tù giới thiệu cho họ về Chúa, giảng dạy giáo lý rồi đưa đến thầy Mậu rửa tội, ít nhất đã rửa tội được 44 người; ngục tù giờ đây trở thành nơi vang lên những lời cầu nguyện, ca tụng Chúa và cầu cho mọi người được đầy tràn ơn lành của Ngài, thể hiện lòng nhiệt thành truyền giáo của các vị sau khi được gắn bó với dòng Đa Minh "cho đến chết".

Làm Chứng Trước Quan Quyền

Hơn một năm sau, ngày 19/8/1839, 5 vị bị điệu ra tòa, quan cho đặt thánh giá một bên và dụng cụ tra tấn bên kia, khuyên bỏ đạo để được tha, thầy Mậu thay mặt trả lời các thầy đã quyết tâm trung thành với Chúa và sẵn sàng chịu chết bất cứ cách nào; sau đó cả năm vị quỳ xuống lạy thánh giá, cầu nguyện xin Chúa cứu và phó thác linh hồn, thất vọng trước sự kiên trung đó, quan cho đưa về ngục và nói không thể tha thứ cho nhóm này được vì họ không thèm xin được tha.

Ngày 24/11, 5 vị lại ra tòa và vẫn kiên quyết không chối đạo, thầy Mậu thay mặt nói với quan rằng các ngài chỉ thờ phượng một Thiên Chúa là Cha chung muôn loài, Vua trên các vua, và mong đổ máu để chứng tỏ lòng trung thành yêu mến; ngày 19/12/1839 trước giờ hành quyết, quan cho cơ hội cuối, nếu đi ngang hoặc vòng quanh tượng sẽ được tha, nhưng các vị không mắc lừa, quỳ cầu nguyện và thầy Mậu trích Kinh Thánh nói mong về với Chúa như nai khát mong tìm suối, xin quan thi hành án lệnh của vua; các ngài kiên trung đến cùng.

Biết không thể lung lay được ý chí kiên cường của các vị, quan ra lệnh xử tử với tội danh theo đạo Gia Tô tả đạo và ngoan cố không chịu bước qua thập giá; trên đường đi, các vị tỏ ra hân hoan, thầy Mậu rảo bước dẫn đầu, các anh em theo sau, tươi cười nói với dân chúng rằng họ đang tiến về thiên đàng; tới nơi thi hành án, mỗi người bị trói vào một cọc, rồi bị siết cổ bằng thừng cho đến chết; các giáo hữu đem thi hài về an táng tại các họ đạo, 5 vị hy sinh kiên cường vì đức tin.

Ngày 27/5/1900, Đức Giáo hoàng Lêô XIII đã suy tôn 5 vị Phanxicô Xaviê Hà Trọng Mậu, Đaminh Bùi Văn Úy, Augustinô Nguyễn Văn Mới, Tôma Nguyễn Văn Đệ và Stêphanô Nguyễn Văn Vinh lên bậc Chân phước; sau đó vào ngày 19/6/1988, Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô II đã tôn phong các ngài lên bậc hiển thánh.